GÜNDEMDE OLAN KRİPTO KANUN TASLAĞI İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
Giriş
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na (“Kanun”) kripto varlıklarla ilgili düzenlemelerin eklenmesi için bir kripto varlık kanun taslağı (“Önceki Taslak”) gündeme alınmıştı. Ancak bilindiği üzere bu Önceki Taslak hazırlanmış, ancak yasalaşamamıştı. Yeni bir gelişme olarak Önceki Taslak ile benzer düzenlemeler içererek, farklı konuları da kapsayarak ve ek düzenlemeler getirilerek işbu Önceki Taslak son halini almış (“Nihai Taslak”) ve TBMM Genel Kurulu’na görüşülmek üzere sunulmuştur. Genel Kurulda kabul edilmesi halinde Nihai Taslak kanunlaşacak ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecektir.
Nihai Taslak’ın Kapsamı
A. Tanımlanan Kripto Varlıklar
Nihai Taslak’ın gerekçesinde kripto varlık ifadesi çok geniş bir anlamda kullanılmış olup farklı türleri içermektedir. Nihai Taslak’ın düzenlemiş olduğu kripto varlık türleri aşağıdaki gibidir.
I. Menkul Kıymet Kripto Varlıkları
Menkul kıymetlere özgü haklar içeren kripto varlıklar bu kapsama dahildir.
II. Elektronik Para Kripto Varlıkları
Elektronik ödeme amaçlı olarak tasarlanan kripto varlıklar bu kapsama dahildir.
III. Fayda Kripto Varlıkları
Bir hizmet ya da ürüne erişim hakkı sağlayan ve fotoğraf, video, ses, sanat eseri ve benzeri diğer öğelere ilişkin telif hakkına benzer bir sahiplik kanıtı oluşturan kripto varlıklar bu kapsama dahildir.
IV. Dağıtık Defter Teknolojisini veya Benzer Bir Teknolojik Altyapıyı Geliştiren ve Değeri Bu Teknolojiden Ayrıştırılamayan Nitelikteki Kripto Varlıklar
V. Stabil Olan ve Stabil Olmayan Kripto Varlıklar
Stabil olan ve stabil olmayan kripto varlıklar ise Nihai Taslak’ın gerekçesine göre kripto varlığın değerinin arkasında bir varlığın bulunup bulunmadığına göre isimlendirilmektedir. Değerini rezerv varlık olarak kullandığı para, emtialar, kripto varlıklar ve benzer varlıklar ile bunların kombinasyonlarının kıymetine istinaden bir değere sabitleme amacına haiz olanlar stabil kripto varlıklar olarak adlandırılırken, bu gruba dâhil olmayanlar ise stabil olmayan kripto varlıklar olarak adlandırılmaktadır.
B. Kripto Varlıkların Tabi Oldukları Kanun Hükümleri
Kripto varlık kişiye hangi hakları veya imkanları tanıyorsa o varlığın hukuki durumu ve hangi yasalara tabi olduğu bu vaatlere göre belirlenecektir. Bundan dolayı bir kripto varlığın kişiye ne vadettiği çok büyük önem taşımakta ve bu kapsamda mevzuattaki yerinin belirlenmesinde göz önünde tutulan ilke “araçtan bağımsızlık ilkesi” olarak adlandırılmaktadır.
Bir kripto varlık alındığında o varlık kişiye şirket ortaklığı gibi belirli haklar veya imkanlar sunuyorsa bu işlem Kanun hükümlerine tabi olacaktır. Kripto varlıkların hukuki durumu, kişilere sunduğu vaatlerle belirlenecek ve bu vaatler hangi yasal düzenlemelere tabi olacağını gösterecek.
C. Nihai Taslak’ta Yer Verilen Tanımlar
Cüzdan: Kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi (Hot Wallet) veya çevrim dışı (Cold Wallet) olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamalardır. Başka bir deyişle kişilerin kripto varlıklara erişimini sağlayan anahtardır.
Kripto varlık: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklardır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlardır.
Kripto varlık saklama hizmeti: Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından belirlenecek diğer saklama hizmetleridir.
Platform: Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlardır.
D. Sermaye Piyasası Araçları Hakkında Düzenleme
Sermaye piyasası araçları halihazırda senede bağlanmaksızın kayden ihraç edilerek kaydi sermaye piyasası araçlarına ilişkin hakların Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MKK”) nezdinde izlenmesi gerekmektedir. Nihai Taslak ile sermaye piyasası araçlarının MKK sistemine dâhil olmadan kripto varlık olarak ihraç edilebilmesi için esaslar belirlenmesine yönelik Kurul’a yetki verilmesi öngörülmektedir.
E. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ve Kurul İzni
İlk olarak belirtilmelidir ki Nihai Taslak uyarınca kripto varlık hizmet sağlayıcılarının Türkiye Sermaye Piyasaları Birliğine üye olmaları zorunlu tutulmuştur. Bu şekilde bir meslek kuruluşu bünyesinde temsil edilerek sektörle tek bir ortak nokta üzerinden iletişim kurulabilmesi sağlanması amaçlanmaktadır.
Nihai Taslak’ta kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve kripto varlıklara ilişkin hükümler düzenlenmiş olup kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kurul tarafından izin alınması zorunlu tutulmuştur. Kurulca izin verilebilmesi için ise kripto varlık hizmet sağlayıcılarının bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (“TÜBİTAK”) belirleyeceği kriterlere uygun olması gerekmektedir. İlgili düzenlemenin kaleme alındığı Nihai Taslak’ın 3. maddesinin devamında aşağıdaki ilke ve esasların Kurul tarafından belirlenmesi öngörülmüştür:
- Kuruluş
- Faaliyete başlama
- Ortaklarına, yöneticilerine, personeline,
- Organizasyonuna
- Sermayelerine ve sermaye yeterliliğine
- Yükümlülüklerine
- Bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına
- Pay devirlerine
- Yapabilecekleri faaliyetlere
- Faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına
Aynı zamanda işbu maddede kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının, yönetim kurulu üyelerinin ve/veya yönetim kurulu üyesi olmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcıyı temsile yetkili kişilerin sahip olması gereken şartlar düzenlenmiştir. Nihai Taslak’a bu linkten ulaşabilirsiniz.
F. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ve Müşteri İlişkileri
Nihai Taslak’ın ile Kurul’a sözleşme unsurlarına ilişkin belirleme yapma yetkisi verilmiştir. Sözleşmenin işlem koşullarının ve sunulacak hizmet şartlarının açık ve belirli olmasını teminen, müşterilerle kripto varlık hizmet sağlayıcılar arasında sözleşme imzalanması zorunlu olması öngörülmüştür. Taraflar arasında kripto varlık alım satımına ilişkin sözleşmeler yazılı, mesafeli veya Kurul’un yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilecek.
Bankalar ve aracı kurumlar gibi diğer finansal kuruluşlara tanınan uzaktan iletişim araçlarıyla sözleşme ilişkisi kurma imkânı kripto varlık hizmet sağlayıcılara da tanınmaktadır. Öte yandan kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilere karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartının geçersiz olduğu belirtilmekte ve müşterilerin itiraz ve şikayetlerinin çözüleceği dâhili mekanizmalar oluşturulması zorunlu kılınmaktadır.
Aynı zamanda sistem içerisinde bir denge unsuru sağlanabilmesi adına platformlar nezdinde işlem görecek kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı prosedür oluşturma zorunluluğu getirilmektedir. Bu konuda ilave ilke ve esasları düzenleme yetkisi yine Kurul’a bırakılmaktadır. Belirlenecek ilke ve esaslarda, TÜBİTAK’ın ve gerekli görülecek diğer kurum ve kuruluşların görüşlerinin de alınması suretiyle teknolojik kriterlere yer verilmesine de imkân sağlanarak detaylı bir prosedür oluşturulması öngörülmektedir.
Yurt dışı piyasalarında da yaygın işlem gören ve fiyatı yurt dışında oluşan kripto varlıklar Kanun’daki piyasa bozucu eylemlere yönelik hükümlerin kapsamı dışında tutulmaktadır. Ancak platformlar nezdinde gerçekleşen işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesi gerekmektedir.
Müşteri nakitlerinin ve kripto varlıklarının kripto varlık hizmet sağlayıcılarının varlıklarından ayrı olarak tutulmasına yönelik düzenleme yapılmaktadır. Buna göre müşteri hesapları kredi teminatı olarak gösterilemeyecek ve bu hesaplar üzerinde yatırım kuruluşu lehine blokaj, rehin ve benzeri takyidat tesis edilemeyecektir. Bununla birlikte müşteri varlıklarının koruma altına alınması amacıyla kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle müşterilerin nakit ve kripto varlıkları haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacaktır.
Kurul’a kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği konusunda ilke ve esas belirleme ve kripto varlık alım satım platformlarının yayın, ilan, reklam ve duyuruları ile her türlü ticari iletişimleriyle ilgili esasları belirleme yetkileri de ayrıca tanınmaktadır.
Son olarak kripto varlık hizmet sağlayıcılara icra edecekleri faaliyetleri gösterir yetki belgesi verilmesi gerekecektir.
G. İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyetlerinde Uygulanacak Yaptırımlar
İzinsiz sermaye piyasası faaliyetinde bulunulması durumunda ise Kanun’un 99. Maddesine atıf yapılmaktadır. İlgili Kanun maddesi uyarınca izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinde ilgili tedbirleri almaya ve kararları vermeye Kurul yetkili kılınmaktadır.
Nihai Taslak ile Kanun’un 99. Maddesinde değiştirilen 3.fıkrası uyarınca ise gelişen teknoloji de göz önünde bulundurularak yurt içi- yurt dışı ayrımı yapılmaksızın internet aracılığıyla yürütülen bir izinsiz sermaye piyasası faaliyeti olması durumunda içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine Kurul tarafından karar verileceği belirtilmektedir.
H. Hizmet Sağlayıcıların Denetimi ve Faaliyetlerinde Uygulanacak Tedbirler ve Yaptırımlar
i. Denetim
Hizmet sağlayıcılarının denetiminde Nihai Taslak uyarınca Kanun’un 5. Kısmında yer alan “Sermaye Piyasalarında Denetim ve Tedbirler” başlıklı bölümünde yer alan maddelerin uygulanacağı belirtilmiştir.
Nihai Taslak uyarınca Kurul personeli ile birlikte denetim faaliyeti icra etmek ya da kendi düzenlemelerinin imkân verdiği şekilde denetim faaliyeti yürütenlere teknik destek verecek şekilde Kurul’un talebi üzerine bakanlıklara bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurumlarından bu kurum ve kuruluşların onayı ile personel görevlendirilebileceği düzenlenmiştir.
Mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetim ise Kurulca ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacak ve ilave usul ve esaslar TÜBİTAK ya da gerekli görülen diğer kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Kurulca belirlenecektir. Bununla birlikte yeni gelişen bu alandaki bilgi ve tecrübe birikiminin pekişmesi amacıyla Kurul personeli ve görevlendirilen diğer personel, bilgi sistemleri denetimlerinin her aşamasına, denetçi bağımsızlığı ilkesini zedelemeksizin izleyici sıfatı ile eşlik edebilecektir.
ii. Tedbir ve Yaptırımlar
Nihai Taslak ile hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerinde, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde ve bu faaliyetlerde bulunanların ilan, reklam ve açıklamaları ile her türlü ticari iletişimlerine ilişkin olarak uygulanacak tedbirler için Kanun’un ilgili maddelerine atıf yapılmış olup bir kez daha hapis ve idari para cezaları gündeme gelmiştir.
Nihai Taslak ile hangi faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olacağı aşağıdaki şekilde listelenmiştir:
- Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de iş yeri açılması
- Türkçe internet sitesi oluşturulması
- Sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması
Bu düzenlemeyle birlikte Nihai Taslak uyarınca yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması ya da Kurulca yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye’de yerleşik kişilere sunulması da izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılacaktır. Bu şekilde faaliyette bulunulması için Kurul’dan Kanun hükümleri uyarınca izin alınması gerekmektedir.
Nihai Taslak’ta Kurul’un internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar vereceği ve işbu kararın uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderileceği halleri ayrıca aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
a) Kurulca belirlenen esaslara ya da yasaklara aykırı olarak internet üzerinden ilan, reklam ve duyuru yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi.
- İşbu işlemin internet üzerinden değil de başka mecralardan yapılmasının tespiti halinde ise Kurul ilan ve reklamları durdurulabilecek ve kanuna aykırı belgeleriyle, ilan ve reklamları toplatabilecektir.
b) Kurulca belirlenen esaslara aykırı olarak kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve/veya portföy yöneticiliği yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi.
c) İzin alınmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinin internet aracılığıyla yapıldığının Kurulca tespit edilmesi.
Hizmet sağlayıcıların faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini;
- Yerine getiremediği veya
- Kısa sürede yerine getiremeyeceği
YA DA
- Bunlardan bağımsız olarak mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğu ya da
- Mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespiti hâlinde
Kurul aşağıdaki işlemleri yapmaya yetkili olacaktır:
|
o Mali yapılarının güçlendirilmesini istemeye |
o Herhangi bir süre vermeksizin doğrudan kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya
o Faaliyet yetkilerini kaldırmaya o Sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların imza yetkilerini sınırlamaya veya kaldırmaya |
Son olarak ise Kurul’dan izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürüten gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılması da Nihai Taslak’ta belirtilmiştir.
İ. Geçiş Süreci
Nihai Taslak’ın yürürlüğe girdiği tarihte kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler bakımından Kurulca çıkarılacak ikincil düzenlemelerde belirtilen sürelerde Kurul’a başvuru yaparak faaliyet izni almak zorundadırlar. Öte yandan Nihai Taslak’ın yürürlüğe girmesinden sonra faaliyete başlayacaklar ise faaliyetlerine başlamadan önce Kurul’dan ilgili izinleri almakla yükümlü olacaklar. İşbu yükümlülükleri yerine getirmemek izinsiz hizmet sağlayıcılığı faaliyeti suçunu oluşturur.
Sonuç
Sonuç olarak, Nihai Taslak, Türkiye’de kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinin yasallığını ve bütünlüğünü sağlamak amacıyla sıkı önlemler ve düzenlemeler getirmektedir.
Net yönergeler belirleyerek, yasa dışı faaliyetler ve finansal istikrarsızlık risklerini azaltmak amaçlanmıştır. Mevcut ve yeni hizmet sağlayıcılar için bu düzenlemelere uyum sağlamak, yatırımcıların korunmasını ve finansal istikrarın sürdürülmesini temin etmek için kritik öneme sahiptir.
Son olarak, yer alan hükümlere uyulmaması durumunda uygulanacak ciddi cezaları ve güçlü denetim mekanizmalarının önemi de vurgulamaktadır.
Stj. Av. Naz Torbaoğlu
İşbu bilgi notunda yer alan hususlar hukuki tavsiye değildir ve hukuki tavsiye olarak anlaşılamaz. Hukuki görüş için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
